Sevgi URSAVAŞ
Dünya Sağlık Örgütü mevcut salgının uluslararası endişe veren bir halk sağlığı acil durumu olduğunu açıkladığında işin ciddiyetini ve tehlikesini dünya ile birlikte öğrendik. İlk vakanın görülmesinden itibaren Koronavirüs en çok sağlık çalışanlarını etkiledi. En büyük risk grubu olarak hemşiresi, hastabakıcısı, acil hekimleri, eczacıları ile birlikte hayatlarını ortaya koyarak canla başla 7/24 çalıştılar. “Mesleğimiz önce gelir” dediler. Bütün dünyada diğer meslek grupları evlerine çekilip kendilerini korumaya alırken sağlık çalışanları fazla mesai yaptı. Covid-19 hastaları ile yakın temasta bulunan bir çok sağlık çalışanı evlerine gitmiyor, Aileleri ile online iletişim kuruyorlar. Otellerde, misafirhanelerde, hastanelerin onlar için ayrılmış bölümlerinde konaklıyorlar. Türkiye’de Koronovirüsten etkilenerek maalesef enfekte olan sağlık çalışanı (ambulansta çalışan hekimler, aile hekimleri, acil hekimleri, hemşireler, hasta bakıcılar, ameliyathane personeli) Toplam 1 milyon sağlık çalışanı içerisinde 7 bin 428 kişi. Ortalama görülen vakalar içerisinde oranı yüzde 6,5’e yakın. (29 Mayıs Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıklaması)
Hekimler Korona sürecini anlatıyor:
Dr. Evren Şahin-Adli Tıp Kurumu Bursa Grup Başkanı
Cenaze için çağırıldığımızda, keşfe gittiğimizde tüm kişisel koruyucu eşyalarımızı giyerek işlemlerimizi gerçekleştiriyoruz. Kuruma cenaze geldiğinde test yapıyoruz (testleri 20 Mart’tan itibaren halk sağlığı laboratuvarına gönderdik).
Negatif gelenlere rutin prosedürlerimizi uyguladık. Pozitif gelenler direkt olarak gömüldü ya da mutlaka otopsi gerekiyorsa İstanbul Adli Tıp Kurumu’na gönderildi. Kamuda çalıştığımız için esnek çalışma saatlerine geçildi. Eşim de doktor ve Covid polikliniğinde görevliydi. Otelde ya da misafirhanelerde kalmadık. Tüm zamanımızı evde geçirdik. Eşimin hastaneden taşıma ve bulaştırma olasılığı daha yüksek olduğu için çok tedirginlik yaşadım.
Dr. Burcu Güney-Acil Servis Uzmanı-Çekirge Devlet Hastanesi
Hastanelerde Korona virüsü kapma riskinin en fazla yaşandığı yer acil servisler.
Korona bana “Özgürlük duygumu” kaybettirdi. Maske, gözlük, siperlik derken, yüzümüz yeterince ağırlaşıyor. Uzun süre takınca yaralar çıkabiliyor. Sadece yüzümüzü korumaya çalışıyoruz. Hareket özgürlüğümüzü kaybettik. Yurtdışına çıkmayı bırak sokağımıza çıkamadık. Ailemiz ve arkadaşlarımız ile mesafe koyduk. Evde eşimize, çocuğumuza karşı mesafeliyiz. Ya Korona taşıyorsam?
Dr.Arzu Ertem Cengiz-Göğüs Hastalıkları Uzmanı-Bursa Yüksek İhtisas Hastanesi
Hayatımda yaşadığım en kaotik dönemdi ilk süreç. Hastanede kimse ne yapacağını bilmiyor, her gün bir şey değişiyor. Korona gelmiş aramızda dolaşıyor ama herkes kaçsam mı yoksa kalıp savaşsam mı derdinde… Hekim olunca kaçma hakkın yok. Savaşacaksın… Görünmez bir düşmanla savaşmak çok zor. En başta sorumlu olduğum ailem var. Ya onlar da benim yüzümden hasta olurlarsa? Biz hekimler savrulduk bu süreçte. Arkadaşlarımdan enfekte olanlar oldu. Kimisi iyi geçirdi kimisi ağır geçirdi. Onlar için üzülürken yarın kendi başıma da gelebileceği duygusu çok yıpratıcı… Çünkü küçücük çocuklarım, eşim var. Onlara da zarar verebilirim. 5 yaşında bir kız çocuğu annesinin ondan uzak durmasını anlayamıyor. İçerliyor, “Annem beni sevmiyor” diye düşünüyor. Bu çok canımı acıttı.
Dr. Başak Burgazlıoğlu-Göğüs Hastalıkları Uzmanı-Özel Bursa Medicana Hastanesi
Para, mevki, yaşadığın yer fark etmeden, insan ayırt etmeden hayatlarımızın durduğu bir dönem geçiriyoruz. Hastalığın ilk günlerinde beni etkileyen aynı hastanede muhasebe bölümünde çalışan mesai arkadaşımın ailesinin ayrıca babasının pozitif olması ve hastaneye yatışının 4. günü kaybetmemiz… Hemen hemen her gün göz göze geliyoruz ve hiç aklımdan çıkmıyor.
Dr. Muhittin Pekuz- İç Hastalıkları Uzmanı-Özel Hayat Hastanesi
Covid pozitif vakalar artınca en çok alışveriş merkezlerinde kuyruk olanlara inanamıyorum ve entübe olan solunum sıkıntısı çeken hastaları onlara göstermek istiyorum İnsanların bilinçli ve sorumluluk sahibi olmalarını istiyorum. Bana olmaz zihniyetinden çıkmaları çok önemli. Covid pozitif hastalarımızı iyileştirerek taburcu etmek beni çok mutlu ediyor. Her taburcu olan hastada çalışma azmim ve heyecanım arttı.
Prof. Dr. Aslı Sarandöl- Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Ana Bilim Dalı-Uludağ Ünv.Tıp Fakültesi
Türkiye Psikiyatri Derneği vakaların görülmeye başlanmasından hemen sonra uzmanlardan oluşan bir ekip ile bir sıcak hat oluşturdu. Hekim ya da sağlık personeli destek için ulaştı. Ekipman eksikliği, En çok kendilerini yönetime ifade edeme konusunda başvuru aldık. Bazı kurumlarda hekim pandemi konusu ile ilgili çok titiz davranıyor. Diğer bir hekim daha rahat davranışlar sergiliyordu bunun için hastane yönetimleri ile sorunlar çıkmasından kaynaklanan problemlere danışmanlık yaptık. Bu süreçte Yöneticiler daha sakin davrandı. 1 Haziran itibari ile hat kapandı. Çünkü sistem içine girildi, nöbetler belirlendi ve belirsizlikler ortadan kalktı.
Şu an için hekimlerden gelen aşırı kaygı, korku, anksiyete, ruhsal rahatsızlık olarak direkt başvuru yok. Daha önce böyle sorunları olan sağlık personeli tekrar geldi ama ek bir tablo oluşmadı. Çünkü insanlar kendilerini korumaya aldılar. Ciddi mücadele verildi.
Bir Filyasyon Ekibi hekimi anlatıyor…
Sağlık bakanımızın açıklamalarında bahsettiği Filyasyon ekibi çok tanınmadı aslında. “Filyasyon” kelime tanımı olarak hastalığın kaynağını bulmak. Sağlık bakanlığının bir genelgesi ile İlçelerdeki sağlık müdürlüklerinde çalışan personel ilçe sağlık filyasyon ekibine dahil oldu. Sağlık Bakanlığı FİTAS uygulaması başlattı. Bu uygulama üzerinden pozitif vaka sisteme düştüğünde işimiz başlıyor ve 2 aşama olarak çalışıyoruz. İlk olarak hastaya telefon ile ulaşıyoruz ve 2 gün öncesinin de bilgilerini alarak temaslı kişileri de öğrenerek bulaş haritasını çıkarmış oluyoruz. 2.aşamada temaslı kişileri de arayarak 14 gün karantina kuralını uygulamalarını karantina ne demek anlatıyoruz. FİTAS kayıtlarından sonra temaslı kişilerin evlerine giderek SMS ile bir kod gönderiyoruz ve sisteme girişleri yapılıyor.
Filyasyon ekibinin 2. görevi de yatılı kurumlarda özellikle (barınma evleri, yurtlar, cezaevleri, yaşlı bakım evlerinde ) sürüntü ve numune alıyoruz. Ekibimiz teçhizat ve donanım açısından çok iyi çok iyi korunuyoruz ama bulaş riskimiz yine de çok büyük risk algoritmasında riskli görüldüğümüz zaman sürüntü veriyoruz. Kuralları doğru uyguladığınızda risk ortadan kalkıyor. Hep gülerek anlatıyorum bir vakamız pozitif kızı da pozitif hastanede yatıyor. Sisteme eşini de temaslı kaydediyoruz ve sisteme eşi düştüğünde hıçkırıklarla ağlamaya başladı.
Dr.Şeref Tuzcu-Kurum Hekimi-Nilüfer Belediyesi
Bu dönemde kamu kurum hekiminden çok özel sektördeki hekim arkadaşlarımız çok hareketli dönemden geçtiler ve geçiyorlar. Sağlık personeli açısından bulaş riskinin yaşandığı kaygı ve depresyona yol açan bir dönem, bizim için bu sorun olmuyor çünkü tamamen izole bir ortamda çalışıyoruz ve ilk günden itibaren tüm tedbirlerimizi alarak çalışmaya başladık. Bilinçli İnsanlara somut bilgilere uyarak süreci yönetip kendilerini korumalarını tavsiye ediyorum. Çünkü ilerleyen dönemde kendilerini suçlamazlar. Bu da genel anlamda psikolojilerini rahatlatır.
Tehlike içeren salgın ile mücadelede hastalar ile birlikte sağlık personelinin ruh sağlığının desteklenmesi ve güçlendirilmesi gerekebilir.
Türkiye Psikiyatri Derneğini adına 21 Mayıs 2020 tarihinde Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Bilimi tarafından Covid-19 Pandemisi Psikiyatrik Tedaviler Başlığı altında yapılan araştırmaya göre;
Karantina sürecinde ortaya çıkan ruhsal belirtiler kafa karışıklığı, dikkat ve yoğunlaşma güçlüğü, korku, huzursuzluk, çaresizlik ve yalnız hissetme, öfke ve tahammülsüzlük, suçluluk hissi, matem hisleri, uyuşukluk ve motivasyonda azalma, tükenmiş hissetme, sağlık kaygısı, sürekli hastalık belirtisi arama, anksiyete (panik) atağına bağlı çarpıntı, nefes almada güçlük, ateş basması, iletişim sorunları, kaygıya bağlı uykusuzluk, akut stres bozukluğu olarak sıralandı. Tüm sağlık personeli huzursuz ama nedeni kendi sağlıklarından önce yakınlarına bulaşma riskinin çok yüksek olması. Hekimlerimiz güvenilir olmayan haberleri evinizden uzak tutun diye uyarıyor.
Herkesin bu konuyu ciddiye almasını, mümkünse evlerinden çıkmamalarını ve hijyene her zamankinden daha fazla dikkat etmelerini tavsiye ediyorlar. Maskeyi ağızınızdan ve burnunuzdan Koronavirüs ciddiyetini algınızdan eksik etmeyin.